байырғы қазақ жерiнде мемлекеттiлiк құра отырып,
өзiмiздi еркiндiк, теңдiк және татулық
мұраттарына берiлген бейбiтшiл азаматтық
қоғам деп ұғына отырып,
дүниежүзiлiк қоғамдастықта лайықты орын алуды тілей отырып,
қазіргі және болашақ ұрпақтар алдындағы
жоғары жауапкершілігімізді сезіне отырып,
өзіміздің егемендік құқығымызды негізге ала отырып
осы Конституцияны қабылдаймыз.
Қазақстан Республикасы Конституциясының Преамбуласына түсініктеме
Негізгі Заңның кіріспесі: «біз, ортақ тарихи тағдырмен біріккен Қазақстан халқы, қазақ жерінде мемлекеттілікті құра отырып, өзімізді бостандық, теңдік және келісім мұраттарына берілген бейбітшіл азаматтық қоғам ретінде тани отырып, әлемдік қоғамдастықта лайықты орын алғымыз келіп, өзіміздің қазіргі және болашақ ұрпақтарымыздың алдындағы жоғары жауапкершілігімізді сезіне отырып осы Конституцияны қабылдаймыз».
Халқымыздың менталитеті мен құқықтық дәстүрлері толығымен ескерілген Қазақстан Республикасы Конституциясының кіріспе бөлігі маңызды саяси-идеологиялық рөл атқарады және Негізгі Заң мәтінінің мағынасын түсіну үшін маңызды мәнге ие.
Кіріспе Конституцияның жалпы логикасын және сәйкесінше барлық заңнаманы анықтайды. Сондықтан көптеген заңгерлердің пікірінше, «кіріспені түзету-бұл елдің бағытын түзету».
Кіріспе Қазақстан Республикасы мемлекетінің, оның егемендігінің, тәуелсіздігі мен конституциялық құрылысының негізі Қазақстан халқы болып табылатынын белгілейді. Және бұл кездейсоқ емес. 1995 жылғы 30 тамызда өткен республикалық референдум барысында азаматтардың 89,14% – ы Конституцияны қабылдауға дауыс беріп, негізгі заңның шынайы мағынада «халық конституциясы»екенін растады.
Сонымен қатар, бұл басты тарихи оқиғаның алдында елдің ең үздік заңгерлері қатысқан қиын және ауыр жұмыс болды. Сонымен қатар, басқа мемлекеттердің конституцияларын мақсатты түрде зерттеу жүргізілді. Мемлекет басшысы әлемнің 20-дан астам елінің конституцияларын жеке өзі оқып, талдады. Жалпыхалықтық талқылау барысында 30 мыңнан астам ұсыныстар мен ескертулер келіп түсті, 1100-ден астам түзетулер мен толықтырулар енгізілді.
Осылайша, Конституция тәуелсіз Қазақстанның қалыптасуының табиғи қорытындысы және сонымен бірге қазақстандық қоғамды жаңғыртудың негізі болды. Негізгі Заң адам мен азаматты өзінің ажырамас құқықтарымен бірінші орынға қойды, оған сөз бен ар-ожданның нақты еркіндігіне кепілдік берді, өз ережелерінде жалпыға бірдей танылған демократиялық құндылықтарды бекітті.
Мемлекет басшысы Н. Ә.Назарбаевтың тікелей басшылығымен әзірленген Қазақстан Республикасының қолданыстағы Конституциясы қазақстандық табыстың аса маңызды факторына айналды деп сеніммен айтуға болады. Конституция мемлекет пен қоғамда болып жатқан барлық процестерді жандандырып, экономикалық, саяси, әлеуметтік қайта құрулардың қуатты іргетасы болды.
Бұл ретте Қазақстанның Негізгі Заңы жанды, шығармашылық құжат болып табылатыны маңызды, оның шеңберінде Қоғам уақыт талаптарына жауап беретін құқықтық және әлеуметтік инновацияларды одан әрі дамытуы тиіс.
Бұл тұрғыда кіріспе сөздері халықтың еркіне сәйкес бүкіл Конституцияның векторын белгілейді.
ҚР Конституциясының кіріспесіне тағы бір түсініктеме
Қазақстан Конституциясына кіріспе құжаттың маңызды құрамдас бөлігі болып табылатын кіріспе бөлігін білдіреді, өйткені онда мемлекет пен қоғам басшылыққа алатын негізгі құндылықтар мен идеалдар тұжырымдалған.
Кіріспе Қазақстан — тәуелсіз, демократиялық, құқықтық және әлеуметтік мемлекет, онда адам, оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары ең жоғары құндылық болып табылады деген тұжырымнан басталады. Бұл мемлекеттің өз азаматтарының мүдделері мен қажеттіліктеріне бағдарланғанын және заңнамалық актілер мен саясаттарды әзірлеу мен іске асыру кезінде олардың құқықтары мен бостандықтарын ескеретінін көрсетеді.
Бұдан әрі Кіріспеде Қазақстан халқының ұлттық және мәдени бірегейлігін сақтау, сондай-ақ өз тәуелсіздігі мен егемендігін нығайтуға ұмтылу туралы айтылады. Бұл ұлттық дәстүрлер мен мәдениетті сақтаудың маңыздылығын, сондай-ақ елдің халықаралық аренадағы позициясын нығайтудың маңыздылығын көрсетеді.
Кіріспе сонымен қатар адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қорғаудың маңыздылығын, сондай-ақ әлеуметтік әділеттілік пен экономикалық дамуды қамтамасыз етуге деген ұмтылысты көрсетеді. Бұл мемлекеттің өз азаматтарына қамқорлық жасайтындығын, олардың әлеуметтік қызметтерге қол жетімділігін қамтамасыз ететіндігін және олардың құқықтарын қорғайтындығын көрсетеді.