ҚР Конституциясының 31-бабы

Қазақстан Республикасы Конституциясының 31-бабының қолданыстағы редакциясы түсініктемелермен.

1. Мемлекет адамның өмір сүруі мен денсаулығына қолайлы айналадағы ортаны қорғауды мақсат етіп қояды.

2. Адамдардың өмірі мен денсаулығына қатер төндіретін деректер мен жағдаяттарды лауазымды адамдардың жасыруы заңға сәйкес жауапкершілікке әкеп соғады.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 31-бабына түсініктеме

Қолайлы табиғи орта-бұл адамның, жануарлардың, өсімдіктердің және басқа тірі организмдердің денсаулығы мен өміріне теріс әсер етпейтін табиғи ортаның жағдайы. Қазақстан Республикасындағы әрбір азамат үшін осы маңызды әлеуметтік жағын ескере отырып, мемлекет тәуелсіздік алған алғашқы күндерден бастап Қазақстан Республикасының азаматтары мен олардың кейінгі ұрпақтары үшін қолайлы табиғат сапасын сақтауға бағытталған — заңнамалық, институционалдық, экономикалық, идеологиялық шаралардың тұтас жүйесін әзірледі.

Қазақстанның мемлекеттік экологиялық саясатының қағидатты бағыттары Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 3 желтоқсандағы № 1241 Жарлығымен мақұлданған Қазақстан Республикасының 2004-2015 жылдарға арналған экологиялық қауіпсіздік тұжырымдамасында айқындалған. Аталған құжат республиканың экологиялық саясатының негізгі басымдықтары көрініс тапқан әдіснамалық база болып табылады, Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасында және мемлекеттік экологиялық басқару жүйесінде көрініс табуы тиіс ұзақ мерзімді табиғат қорғау іс-шаралары әзірленді.

2007 жылғы 9 қаңтарда Қазақстан Республикасында Экологиялық кодекс қабылданды.

Бұл нормативтік акт мемлекетіміздің оң табиғат қорғау практикасын және табиғатты қорғау мен әлемдік қоғамдастықтың табиғи ресурстарын ұтымды пайдаланудың озық тәжірибесін іске асырды, сондай-ақ мемлекетіміздің қолданыстағы экологиялық заңнамасын жүйеге келтіре отырып, Қазақстанның экологиялық заңдары мен заңға тәуелді актілерін кодификациялады. ҚР Экологиялық кодексі ҚР Конституциясында бекітілген азаматтардың экологиялық құқықтарының мазмұнын ашады, мемлекеттік органдардың табиғатты қорғау саласындағы құзыреттерін, табиғатты ұтымды пайдаланудың экологиялық тетігін қолдануды, қоршаған ортаны қорғау жөніндегі халықаралық ынтымақтастықты егжей-тегжейлі регламенттейді, шетелдік және ұлттық табиғат пайдаланушылардың қызметіне қойылатын экологиялық талаптардың кең тізбесін қамтиды. Республикада жер, су, орман ресурстарын, жануарлар мен өсімдіктер әлемін, пайдалы қазбаларды қорғау және пайдалану саласындағы азаматтардың құқықтары мен міндеттерін реттейтін бірқатар кодекстер мен заңдар қабылданды.

Бүгінгі таңда ҚР Энергетика министрлігі, ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі, ҚР Ұлттық экономика министрлігі азаматтардың экологиялық құқықтарын қорғау бойынша маңызды функцияларды жүзеге асыруда. Бұл қоршаған ортаның жай-күйіне мониторинг жүргізу, табиғи ортаның және жекелеген табиғи ресурстардың сапа нормативтерінің жүйесін белгілеу, қоршаған ортаның жай-күйін мемлекеттік экологиялық бақылау жүйесі және табиғат қорғау заңнамасының, экологиялық аудит пен экологиялық сараптаманың орындалуы, табиғи ресурстарды пайдалану жөніндегі шаруашылық жүргізуші субъектілер қызметінің рұқсат беру сипаты. Министрлік қоршаған ортаны қорғау жөніндегі мемлекеттік іс-шараларды жоспарлауды, экологиялық зиянды салдардың алдын алуды, азаматтарды мемлекеттік экологиялық сақтандыруды, мемлекеттік және қоғамдық экологиялық қорларды құруды жүзеге асырады. Азаматтардың экологиялық құқықтарын қамтамасыз ету тұрғысынан ҚР Энергетика министрлігі, ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі, ҚР Ұлттық экономика министрлігі табиғат пайдаланушыларды өткізілетін табиғат қорғау іс-шаралары туралы халықты мерзімді түрде хабардар етуге, әлеуметтік-экологиялық бағдарламаларды іске асыруға, қоғамдық экологиялық сараптама мен қоғамдық экологиялық мониторинг нәтижелерін тыңдауға, үкіметтік емес экологиялық ұйымдардың қызметіне жәрдем көрсетуге міндеттейді, бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында 320-дан астам ұйым және 180-ге жуық экологиялық қор бар.

Қазақстан Республикасы табиғатты қорғау және табиғатты ұтымды пайдалану саласындағы көптеген халықаралық шарттар мен келісімдерге қосылды, аса маңызды экологиялық конвенцияларды ратификациялады, олардың ішінде азаматтардың экологиялық құқықтарын қорғау және қамтамасыз ету тұрғысынан ақпаратқа қол жеткізу, шешімдер қабылдауға жұртшылықтың қатысуы және қоршаған ортаға қатысты сот төрелігіне қол жеткізу туралы Орхус конвенциясын бөліп көрсету қажет.

Осы Конвенцияға сәйкес кез келген мемлекеттік орган, жеке экономикалық құрылымдар, табиғат пайдаланушылар үкіметтік емес экологиялық ұйымдар мен азаматтарға олардың өтініштері бойынша шынайы экологиялық ақпарат беруге міндетті, Қазақстан Республикасының әрбір азаматы қоршаған ортаның ластануы нәтижесінде денсаулығына келтірілген залалды өтеуге құқылы.

ҚР Конституциясына сәйкес мемлекет азаматтардың салауатты қоршаған ортаға құқығын сақтау үшін қажетті жағдайлар жасайды.

ҚР Конституциясының 31-бабына тағы бір түсініктеме

Қазақстан Конституциясының 31-бабы адамның өмірі мен денсаулығы үшін экологиялық саулықтың маңыздылығын баса көрсете отырып, мемлекеттің негізгі мақсаттарының бірі ретінде қоршаған ортаны қорғауды бөліп көрсетеді. Бұл бап экология саласындағы мемлекеттік міндеттемелер мен лауазымды тұлғалардың жауапкершілігін анықтайтын екі тармақтан тұрады.

31-баптың бірінші тармағы мемлекеттің адам өмірі мен денсаулығына қолайлы қоршаған ортаны қорғауды мақсат етіп қойғанын белгілейді. Бұл дегеніміз, қоршаған ортаны қорғау мемлекеттік саясаттың маңызды аспектісі ретінде танылады және халықтың экологиялық әл-ауқатын қамтамасыз ету үшін тиісті шаралар қабылдануы керек.

Екінші тармақта шенеуніктердің адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін фактілер мен жағдайларды жасыруы заңға сәйкес жауапкершілікке әкеп соқтыратыны көрсетілген. Бұл кез-келген экологиялық қауіп-қатер туралы ашықтық пен жұртшылықты хабардар етудің маңыздылығын көрсетеді, сонымен қатар шенеуніктердің мұндай ақпаратты жасыру жауапкершілігін белгілейді. Осылайша, мемлекеттік қызметкерлер халықтың денсаулығына жағымсыз салдардың алдын алу үшін экологиялық әл-ауқатқа кез келген қауіп туралы хабарлауға міндетті.

Жалпы, Қазақстан Конституциясының 31-бабы қоршаған ортаны қорғаудың маңыздылығын атап көрсетеді және мемлекеттің міндеттемелеріне және осы саладағы лауазымды тұлғалардың жауапкершілігіне назар аударады. Бұл экологиялық тұрақты елдің дамуына және халықтың денсаулығына қамқорлық жасауға ықпал етеді.